Rijden bij hitte

Tegenwoordig hoeven we niet meer naar het buitenland voor hoge temperaturen. Met de hitte van de afgelopen tijd hebben we soms het gevoel in de tropen beland te zijn. Door oververhitting en uitdroging wordt ons rijgedrag beïnvloed en kunnen vermoeidheid en verminderde concentratie ons parten spelen. Zorg altijd voor beschermende kleding, hoe heet het ook is. Een leren motorpak is in dit geval beter dan kunststof, doordat het beter ademt. Door je ritsen open te zetten kan de rijwind voor verkoeling zorgen. Lichte kleding is koeler dan donkere. Warmteregulerende onderkleding, een geventileerd zomerjack, een nat t-shirt en een nat sjaaltje om je nek zijn ook goede opties.

Bovenal is het echter van belang dat je niet uitdroogt. Uitdroging ontstaat niet alleen door het drinken van te weinig water. Minstens zo belangrijk zijn mineralen (elektrolyten). Elektrolyten zijn (minerale) zouten die opgelost zijn in de lichaamsvochten. Het gaat meer in het bijzonder om natrium, chloor, kalium en magnesium. Ze dragen bij tot de regeling van de vochtbalans tussen verschillende onderdelen van het lichaam, bijvoorbeeld de hoeveelheid vocht binnen en buiten een spiercel en het volume aan vocht in de bloedsomloop. De verplaatsing van water wordt gecontroleerd door de concentratie van elektrolyten aan weerszijden van het celmembraan. Zo leidt een stijging van de natriumconcentratie buiten een cel (in de tussencelruimte) ertoe dat water zich van binnen in de cel naar buiten verplaatst. Omgekeerd heeft een daling van het natriumgehalte een waterverplaatsing van buiten de cel naar in de cel tot gevolg. Gebeurt dit bijvoorbeeld in onze hersenen, dan zullen deze of zwellen door water, of inkrimpen door onttrekking van water. Dit heeft uiteraard invloed op ons denkvermogen.
Eigenlijk reguleren ze dus het waterniveau en vervullen een vitale rol voor onze spieren, zenuwen en hersenfuncties. Ze zorgen ervoor dat het water daar komt waar het nodig is en doet wat het moet doen. Aangezien ons lichaam voor ongeveer zestig procent uit water bestaat, is dat geen eenvoudige klus.

Water is een onmisbare bron voor onze lichaamsfuncties. We kunnen niet voor niets vele weken zonder eten, maar maar een paar dagen zonder water. Om alleen maar grote hoeveelheden water te drinken helpt niet. Ons water- en elektrolytenniveau moet in balans zijn. Niet te veel en niet te weinig. Dus: water is alleen het middel dat ons lichaam gebruikt voor zijn functies, elektrolyten bepalen wat ermee gebeurt.

Ons lichaam weet wanneer het ergens een tekort aan heeft. Als we een tekort hebben aan elektrolyten kunnen we bijvoorbeeld dorst krijgen, vermoeidheid en spierzwakte (kramp), afhankelijk van de elektrolyt waar het om gaat. Ernstiger zijn attaques, veranderingen van de bloeddruk en veranderingen van het hartritme (tekort aan kalium). Dit kan o.a. voorkomen bij braken en diarree. Normaal gesproken krijgen we voldoende kalium via de voeding binnen. Slik je echter plastabletten, gebruik dan extra kalium in tabletvorm. Ook bij het volgen van het Atkinsdieet is het vanwege het vochtverlies aan te raden extra kalium te slikken. Doe je dit niet, dan heb je kans op o.a. hartritmestoornissen en haaruitval. Een teveel aan elektrolyten wordt via de urine uitgescheiden.

Voor normale activiteiten en sport zijn onze elektrolytenniveaus geen probleem. Zelfs als we hevig zweten. De meeste activiteiten duren niet langer dan 90 tot 120 minuten. In die tijd kun je niet zoveel zweten en treedt niet zoveel waterverplaatsing op dat het elektrolytenniveau onder het normale niveau zakt. Dus volstaat onder die condities gewoon het drinken van water.

Dit wordt anders voor activiteiten in extreem heet weer, bijvoorbeeld motorrijden. Door uren achter elkaar in de hitte te rijden wordt het uiterste van ons koelsysteem vereist. Dit is een heel ander verhaal. Door hevig te zweten verliezen we heel veel zweet, water en elektrolyten. Door de elektrolyten smaakt ons zweet zoutig.
Drinken we alleen maar enorme hoeveelheden water, dan verdunnen we ons elektrolytenniveau met als resultaat: ons lichaam krijgt de pure bron die nodig is voor zijn functies, maar heeft een tekort aan die elementen die bepalen wat te doen met die bron. De tere balans, nodig voor het goed functioneren van ons systeem, is verstoord. De elektrolytenconcentratie van het extracellulaire vocht bereikt dan dergelijke lage waarden dat te veel water de cellen binnendringt vanuit het extracellulaire vocht of dat er te veel kalium de cellen verlaat. De gevolgen zijn spierkrampen, een verlaagde bloeddruk en een gevoel van slapte. Waterintoxicatie van de hersenen kan leiden tot een coma en zelfs tot de dood door ademhalingsproblemen. Overmatig drinken is dus zinloos gevaarlijk.

Mineralen werken in balans met elkaar. Bananen en sinaasappels zijn erg goed bij lichamelijke inspanning (kalium). Tomatensap en groentesap voldoen ook prima. Deze neem je echter niet zo snel mee op de motor. Sportdrankjes zijn een veel betere keus. Deze zijn vrij goedkoop, makkelijk mee te nemen en versnellen door het mineralengehalte de opname van water in het lichaam. Bovendien reduceren ze de kans op spierkrampen. Let ook goed op het natriumgehalte. Natrium verbetert de waterabsorptie, zorgt voor de opwekking van het dorstgevoel en dat vocht beter wordt vastgehouden in het lichaam.
Drink absoluut geen gedistilleerd water. Hierin zijn geen opgeloste mineralen aanwezig. Gedistilleerd water is zeer agressief water (het absorbeert koolstofdioxide uit de lucht en verzuurt hierdoor) waardoor metalen worden opgelost als ze in contact komen met dit type water. Het onttrekt daardoor zeer snel mineralen aan je lichaam, die via de urine je lichaam verlaten. Zo wordt je water-elektrolytenbalans verstoord, en treedt verzuring op. Het drinken van gedistilleerd water kan hartritmestoornissen, een hoge bloeddruk en op de lange duur zelfs cardiovasculaire problemen veroorzaken. Ook de meeste frisdranken (cola) bevatten gedistilleerd water! Drink gewoon leidingwater, dat is prima en net zo gezond als mineraalwater.

Uitdroging
Tijdens één uur lichaamsbeweging zal een gemiddelde persoon zo rond de één liter vocht kwijtraken, en in warme omstandigheden nog meer. Tijdens inspannendere activiteiten in warme en vochtige condities kun je zelfs twee liter per uur verliezen. Ben je misselijk of heb je andere maagdarmklachten bij het drinken, dan is de kans groot dat je al uitgedroogd bent. Met een verlies van 2% van het lichaamsgewicht gaat de prestatie al met tien tot twintig procent achteruit. Bij een afname van 4% kun je met misselijkheid, braken en diarree te kampen krijgen. Bij 5% procent is het prestatievermogen met 30% afgenomen, terwijl een daling van 8% duizeligheid, een belemmerde ademhaling, zwakte en geestelijke verwarring veroorzaakt. Een nog verdere daling heeft ernstige gevolgen. Je bloedvolume neemt af, waardoor het lichaam de keus moet maken of de bloedstroom naar de spieren op peil te houden, of de bloedstroom naar het huidoppervlak, zodat de warmte afgevoerd kan worden. Gewoonlijk kiest het lichaam voor de spieren, zodat je almaar oververhitter raakt en ernstig uitgeput.

Belangrijk is daarom te zorgen dat je al ruim (een dag) voor een inspanning bij hitte regelmatig drinkt en alcohol vermijdt. Daarbij is de graadmeter je urine. Is deze waterig en bleek van kleur, dan drink je voldoende. Is deze geel en 'dikkig', dan drink je te weinig. Zorg er gedurende de inspanning (motorrijden) voor dat je waar je de kans krijgt voldoende drinkt. Drinksystemen zoals Camelbag zijn ideaal. Ook na het motorrijden weer voldoende drinken. Wacht niet tot je dorst krijgt, dan ben je al uitgedroogd.

Oververhitting
Als iemand met wie je rijdt problemen heeft met de hitte, zet hem dan in de schaduw, verwijder zoveel mogelijk onnodige kleding en bedek hem met koude natte handdoeken. De kenmerken van oververhitting (hitteslag) zijn pijn in de spieren van armen en benen, een bleke huid, hevig transpireren, hoofdpijn en misselijkheid (warmtestuwing). Indien mogelijk een ventilator op hem zetten, zijn kleren natmaken en laten drinken. Bij bewustzijnsstoornissen niet te drinken geven. Is de huid erg heet maar zweet het slachtoffer niet meer, bel dan meteen 112. Ga in het andere geval naar het dichtstbijzijnde ziekenhuis voor evaluatie en behandeling.
Hoe meer lichaamsvet je hebt, hoe minder water. Omdat mannen minder lichaamsvet hebben dan vrouwen, is het percentage water in hun lichaam hoger en hebben ze minder kans op een hitteslag.

Voorzorgsmaatregelen
Is het echt noodzakelijk dat je met de motor op pad moet als de zon hoog aan de hemel brandt, zorg er dan voor dat je voor die tijd zoveel mogelijk uit de zon blijft. Bovendien kun je door een verbrande huid moeilijker zweten. Aan de andere kant, zorg er wel voor dat je aan de hitte gewend bent. Dus niet in een keer een hele dag in de hitte rijden terwijl je normaal gesproken nooit met zeer hoge temperaturen rijdt. Bouw dit geleidelijk op.
Ook is het niet verstandig een zware maaltijd te nuttigen net voor een lange motorrit. Neem je laatste (lichte) maaltijd zo'n twee tot vier uur voordat je vertrekt. Na een zware maaltijd kun je vermoeid raken waardoor je prestaties (concentratie) afnemen. Snacks en maaltijden met veel vet en eiwitten produceren veel hitte tijdens het verbranden en kun je beter vermijden. Beter is het van tevoren kleinere hoeveelheden lichte maaltijden te eten.
Keep it cool!

Insecten
Insecten zijn vaak erg lastig als je motorrijdt. Vooral als je op vakantie bent, ondervind je hiervan vaak hinder. Insecten die tegen je vizier en kleding vliegen is tot daaraan toe. Maar je wilt ze absoluut niet in je helm of kleding krijgen. Een integraalhelm is op langere afstanden echt een must. Doe je handschoenen goed over de mouwen van je jas en je broek goed over je laarzen. Insecten tegen je nek kunnen behoorlijk pijn doen. Draag een sjaal of bandana zodat je niet een of ander stekend insect tegen je nek of in je jas krijgt.
Aangekoekt vuil en insecten op de koellamellen van je radiateur verminderen de koelende werking. Zorg ervoor dat je deze regelmatig schoonmaakt. Zelfs bij gedeeltelijke blokkering van de koudeluchtstroom is er minder efficiënte warmtewisseling en kan de motor oververhit raken. Spuit of blaas met water vanaf de motorzijde, dus tegen de rijrichting in, het vuil weg. Maak regelmatig je koplamp, windscherm en vizier schoon. Een kwartiertje in laten weken, eventueel met een spons met groene zeep, en je haalt het vuil er zo af.