Zwaartepunt en gewicht

Het makkelijk kunnen hanteren van een motor hangt niet af van het feit hoeveel gewicht deze heeft, maar hoe dat gewicht verdeeld is. De ligging van het zwaartepunt is dus erg belangrijk. Hoe lager het zwaartepunt, hoe makkelijker een motor te hanteren is. Denk hierbij dan vooral aan het rijden bij lage snelheden en manoeuvreren met de hand. Bij hogere snelheden en lastwissels heeft een laag zwaartepunt wel zijn nadelen. Een motor met een hoog zwaartepunt voelt zwaarder aan bij lage snelheden, maar zorgt tevens voor grote lastwissels. Met lastwissels (gewichtsverplaatsing) bedoelen we het gewicht dat zich bij bepaalde handelingen van de ene naar de andere kant van de motor verplaatst. Bijvoorbeeld hard remmen, waarbij het gewicht zich naar het voorwiel verplaatst, en hard accelereren, waarbij het gewicht zich naar het achterwiel verplaatst. Is er te veel gewichtstransfer, dan kan de motor gaan kantelen rond de respectievelijke wielassen en zo een 'stoppie' of een 'wheelie' veroorzaken. Dat kan, hoeft dus niet. Dit is te vermijden. Een hoog zwaartepunt betekent echter niet per se een negatief aspect. Sportieve en lichte motoren hebben bij voorkeur grote lastwissels. Dit zorgt namelijk bij deze lichte motoren voor meer grip bij remmen en accelereren, omdat ze door hun lage gewicht normaal gesproken juist minder grip hebben.

Maar wat is nu het zwaartepunt en wat is het verschil met het gewicht van een motor? Er bestaat nogal wat verwarring rond het begrip zwaartepunt. Het zwaartepunt van een motor is het denkbeeldige punt van waaruit de motor opgehangen kan worden zonder dat de motor zich in welke richting dan ook beweegt. Het is het absolute massamiddelpunt van de motor. Voeg je vervolgens de rijder aan de motor toe, dan zijn er drie zwaartepunt-punten: één van de motor zelf (identiek aan het punt waar het zwaartepunt zat zonder rijder), één voor de rijder en een gecombineerd motor/rijder-zwaartepunt. Dit gecombineerde punt zal altijd ergens tussen de andere twee zwaartepunten zitten.
Er wordt altijd beweerd: als je op je stepjes gaat staan, verlaagt dat het zwaartepunt van de motor. Nou nemen we bovenstaande in gedachten. Ten eerste: kijk welk zwaartepunt verlaagd wordt door op je stepjes te staan. Het is in ieder geval niet het zwaartepunt van de rijder, want wanneer zijn lichaam omhoog gaat, zal ook het zwaartepunt omhoog gaan. Omdat er geen verandering plaatsvindt in de massa van de motor wanneer de motorrijder omhoog gaat staan, zal ook het zwaartepunt van de motor niet van positie veranderen. Dan heb je nog het gecombineerde zwaartepunt rijder/motor. Omdat er geen massa verlaagd is, en wel massa verhoogd, zal het gecombineerde zwaartepunt motor/rijder omhoog gaan als resultaat van het staan op de stepjes.
Maar de algemene overtuiging is dat je zwaartepunt juist verlaagd wordt door het staan op de stepjes. Hoe kan dat? Het zwaartepunt is een functie van massa, niet van gewicht. Als je je gewicht van je zadel naar je stepjes verplaatst, verlaag je het punt waar dat gewicht aan de motor vastzit. Het gecombineerde zwaartepunt moet dus omlaag gaan. Laten we kijken wat voor effect dit heeft op het zwaartepunt.
Als je remt, en dus decelereert, verplaats je gewicht van het achter- naar het voorwiel. Je ziet het doordat de voorkant stagneert en in elkaar duikt. Er is duidelijk meer gewicht op de voorkant terwijl je remt dan wanneer je niet remt. Maar massa wordt niet naar de voorkant verplaatst tijdens het remmen. Het zwaartepunt van motor, rijder en gecombineerd zal niet veranderen ten opzichte van de toestand van de motor in ruststand. Dat komt omdat het zwaartepunt een kwestie is van massa, niet van gewicht.
Als je remt, zal het zwaartepunt van de motor iets verlagen omdat de motor iets lager wordt wanneer de shock kleiner wordt, oftewel de massa wordt lager en daardoor het zwaartepunt ook. Als de locatie van het zwaartepunt een kwestie van gewicht was, dan zou als een stoppie begon, zelfs voordat de wielbasis ineenkromp, het gecombineerde zwaartepunt motor/rijder zich precies boven het contactvlak van het voorwiel bevinden, wat het duidelijk niet doet.

Wat gebeurt er dan wel als een motorrijder op zijn stepjes gaat staan? Het bovenste plaatje laat zien waar het zwaartepunt zich bevindt wanneer de rijder stevig op zijn zadel zit. H1 is de hoogte van het gecombineerde motor/rijder-zwaartepunt. Het onderste plaatje laat zien wat er gebeurt met de drie zwaartepunten wanneer de rijder op zijn stepjes staat. H2 is de resulterende hoogte van het rijder/motor-zwaartepunt. Het zwaartepunt van de motor (laagste van de drie) is op geen enkele manier gewijzigd. Het zwaartepunt van de rijder (hoogste van de drie) is omhooggegaan. We hebben nu gezien dat geen enkel zwaartepunt omlaag gaat door het staan op je stepjes.

Wat is daardoor nu de conclusie voor de praktijk? Door op je stepjes te gaan staan, koppel je je lichaam los van je motor, zodat jij, motorrijder, en je motor onafhankelijk van positie kunnen ruilen. Oftewel: je kunt de motor naar links buigen en je lichaam naar rechts, en het gecombineerde zwaartepunt rijder/motor zal in dezelfde positie blijven als voor de kanteling. Zo kun je de motor dieper in een bocht leunen en scherper draaien dan wanneer je in je zadel was blijven zitten. Sommige mensen zeggen dat je dieper kunt leunen omdat je het zwaartepunt van je motor verlaagd hebt. Je kunt de hellingshoek - van rijder/motor - niet veranderen zonder de snelheid van de motor of de radius van de bocht te veranderen. Deze twee factoren bepalen namelijk absoluut de hellingshoek, ongeacht de hoogte van het zwaartepunt...